Rozmyślania o postępie, pokojowym współistnieniu i wolności intelektualnej

Andriej D. Sacharow

Rosyjski fizyk jądrowy. Ukończył Wydział Fizyki Uniwersytetu Moskiewskiego. Zajmował się fizyką jądrową, kosmologią, teorią pola i cząstek elementarnych. Od 1948 roku był członkiem grupy badawczej, która pracowała nad zagadnieniem broni nuklearnej. Po dwóch latach włączono go do tajnego komitetu, w którym zajmował się problemem kontrolowanej reakcji termojądrowej. Wraz z prof. Igorem Tammem są autorami koncepcji tokamaka, czyli zamkniętej pułapki magnetycznej służącej do wytwarzania gorącej plazmy i badania warunków, w jakich zachodzi kontrolowana reakcja termojądrowa. Sacharow podał także metodę uzyskania ekstremalnie wielkich pól magnetycznych. W latach 60. protestował przeciwko niepotrzebnym próbnym wybuchom jądrowym w tym przeciw atmosferycznej próbie największej bomby termojądrowej, oraz występował w obronie dysydentów. W 1968 roku wydał memorandum pt. „Rozmyślania o postępie, pokojowym współistnieniu i wolności intelektualnej”, co stało się przyczyną odsunięcia go od tajnych prac nad bronią jądrową. W 1975 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, której nie mógł odebrać osobiście, ponieważ zabroniono mu wyjazdu zagranicznego uznając, że posiada ważne informacje państwowe. Za protest przeciw udziałowi ZSRR w wojnie w Afganistanie zesłano go na przymusowy pobyt do miasta Gorki oraz pozbawiono wszystkich przyznanych tytułów. W tym okresie czterokrotnie przeprowadzał protest głodowy, żądając możliwości emigracji dla siebie, żony i pasierbicy. Zwolniono go z więzienia politycznego po interwencji Gorbaczowa. W 1989 roku został członkiem Rady Najwyższej ZSRR. Na jego pogrzeb przyszło 100 tys. osób.